Türkiye CDS Analizi

CDS Nedir?

CDS (Credit Default Swap), bir borçlunun (genellikle bir ülke ya da şirket) borcunu geri ödeyememesi (temerrüde düşmesi) riskine karşı bir tür sigorta işlevi gören finansal bir türev üründür. Genelde CDS primi olarak ifade edilir ve baz puan (bps) cinsinden ölçülür (1 baz puan = %0.01).

CDS Ne İşe Yarar?

1. Riskten korunma (hedging): Yatırımcı, elinde tuttuğu devlet veya şirket tahvili için CDS alarak temerrüt riskine karşı korunur.
2. Spekülasyon: CDS, elde borçlanma aracı olmasa da sadece fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak amacıyla da alınıp satılabilir.
3. Piyasa göstergesi: Bir ülkenin veya şirketin CDS primi, piyasanın o varlığın borcunu ödeyip ödeyemeyeceğine dair algısını yansıtır.
4. Ülke Borçlanma Maliyeti: Ülkelerin borçlanma maliyetlerini etkiler. CDS primi yüksek olan bir ülke, uluslararası piyasalardan borç alırken daha yüksek faiz öder.

CDS Nasıl Yorumlanır?

CDS primleri, piyasanın bir ülkenin veya şirketin borcunu geri ödeyememe ihtimaline dair risk algısını gösterir:

CDS Takibi Neden Önemli? Dikkat Edilmesi Gerekenler?

• Yatırımcılar için risk göstergesidir.
• Makroekonomik performansın dışa yansımasıdır.

• Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde dış kırılganlık (döviz borcu, rezerv durumu, sermaye giriş-çıkışı) CDS’i oldukça etkiler.
• CDS primi düşükse otomatik olarak “her şey iyi” demek yanıltıcı olabilir: Makro veriler (enflasyon, büyüme) kötü olabilir, ancak yatırımcı güveni geçici olarak yüksek olabilir.
• CDS ile bazı makro göstergeler arasında nedensellik testi sonuçları çalışmalara göre değişiyor; her zaman tek yönlü bir ilişki olmayabilir.

CDS ile İlişkili Temel Ekonomik Değişkenler (Türkiye Örneği)

Türkiye’nin Güncel CDS Durumu ve Risk Değerlendirmesi

•  Türkiye’nin 5 yıllık CDS primi 259,79 baz puan olarak işlem görmektedir. (24 Eylül 2025 itibariyla)

• Tarihsel olarak bakıldığında, bu oran daha önce 900 baz puanın üzerini görmüştü; Temmuz 2022’de Türkiye’nin CDS’i 901,75 düzeyine kadar çıkmıştı (en yüksek değerlerden biri) bu, yatırımcıların ülkeye dair güveninin ciddi şekilde sarsıldığı bir dönemdi.

• CDS priminin 260 baz puan civarında olması, Türkiye için yatırımcı algısının hâlâ “orta-yüksek risk” kategorisinde olduğunu gösteriyor. Ancak bu seviye, geçmişin en uç risk dönemlerine kıyasla daha makul daha stabil bir risk algısı olduğunu gösteriyor.
• CDS priminin 260 baz puan düzeyinde oluşu Türkiye’nin “güvenli ülke” kategorisinden uzak olduğunu gösteriyor; yatırımcılar hâlâ ülke riskine ciddi bir prim talep ediyor.
• Eğer Türkiye, döviz rezervlerini güçlendirir, cari açığı kontrol eder, enflasyonu baskılar ve finansal istikrar sinyalleri verirse CDS priminde daha fazla düşüş mümkün olabilir.
• Öte yandan, döviz kurlarındaki ani şoklar, dış borç geri ödemelerinde zorluk ya da jeopolitik risk artışı CDS’i tekrar yukarı ivmelendirebilir.

• Döviz borcu ve dış finansman bağımlılığı yüksek olması, DolarTLl kurundaki oynaklığı CDS riskine doğrudan yansıtıyor.
• Enflasyonun çok yüksek olması yatırımcı güvenini sarsıyor; enflasyon beklentileri CDS ile yakından ilişkili.
• Faiz ve para politikası belirsizlikleri Türkiye’de diğer birçok gelişmekte olan ülkeye kıyasla daha yüksek görünüyor; örneğin “geleneksel olmayan” para politikası adımları yatırımcı beklentilerini bozabiliyor.
• Politik / jeopolitik risk algısı da görece daha yüksek; bu, CDS primine yansıyor.

Türkiye'nin 2025 yılı CDS Değerlendirmesi

Kutu grafikler, Türkiye'nin 5 yıllık Kredi Temerrüt Takası (CDS) değerlerinin farklı zaman dilimlerindeki (1 ay, 3 ay, 6 ay ve 9 ay) dağılımını gösteriyor. Yatay kutu grafikleri, ilgili döneme ait CDS verilerinin istatistiksel özetini sunuyor.

Grafiğin Bileşenleri

Kutu: Verilerin %50'sinin bulunduğu orta aralığı (çeyrekler arası aralık) gösterir. Kutunun sol kenarı 1. çeyreği (Q1), sağ kenarı ise 3. çeyreği (Q3) temsil eder.

Kutudaki Dikey Çizgi: Medyan (ortanca) değeri gösterir. Verilerin tam ortasına denk gelen değerdir.

Nokta: Ortalama değeri gösterir. Medyandan farklı olabilir.

Bıyıklar (Whiskers): Kutudan uzanan çizgilerdir ve verilerin çoğunluğunun (genellikle %99.7'sinin) bulunduğu aralığı gösterir. Aykırı değerler bıyıkların dışında kalır.

Grafiğin Yorumlanması

Grafiğe göre, Türkiye CDS'inin farklı dönemlerdeki seyri aşağıdaki gibi yorumlanabilir:

1 aylık periyotta CDS değerleri nispeten yüksek ve sıkışık bir dağılım gösteriyor. Medyan (ortanca) ve ortalama değerler 260'ın üzerinde.

3 aylık periyotta ise CDS'in dağılımı 1 aylık döneme göre biraz daha geniş. En dikkat çekici nokta, 230'un altında kalan birkaç aykırı değerin (outliers) olmasıdır. Bu, 3 aylık süreçte çok kısa bir süre için de olsa CDS'in oldukça düşük seviyeleri gördüğünü gösteriyor.

6 aylık periyotta medyan ve ortalama değerler bir miktar düşmüş ve 250 ile 260 arasına gelmiştir. Kutu aralığı, yani verilerin %50'sinin bulunduğu kısım, daha daralmıştır. Bu, CDS değerlerinin bu dönemde daha istikrarlı bir aralıkta hareket ettiğini gösterir.

9 aylık periyotta ise dağılım yeniden daha geniş bir aralığa yayılıyor. Medyan ve ortalama değerler tekrar yükselerek 260'ın üzerine çıkıyor. Bu da uzun vadede dalgalanmanın arttığını ve CDS değerlerinin daha geniş bir yelpazede hareket ettiğini gösteriyor.

CDS ve Borsa Endeksi (XU100$) arasındaki ilişki

CDS (Credit Default Swap) primi ile BIST 100 borsa endeksi arasında genellikle negatif yönlü bir ilişki vardır. Yani, biri artarken diğeri düşme eğilimindedir. Ancak bu ilişki doğrusal ve sabit değildir; ülkenin ekonomik durumu, global risk iştahı, faizler ve siyasi gelişmeler gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir.

CDS ve borsa endeksi arasındaki negatif yönlü ilişkinin temel nedenleri şunlardır:

Risk Algısı: CDS, bir ülkenin risk primini gösterir. CDS yükseldiğinde, yatırımcılar o ülkenin ekonomik ve finansal risklerinin arttığını düşünürler. Bu durum, hisse senedi piyasasına olan güveni azaltır. Yatırımcılar, daha riskli buldukları varlıkları (hisse senetleri gibi) satarak daha güvenli limanlara (altın, döviz vb.) yönelirler. Bu satışlar, borsa endeksinin düşmesine neden olur.

Yabancı Yatırımcılar: Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin borsaları, yabancı yatırımcı akışına büyük ölçüde bağlıdır. CDS'teki artış, yabancı yatırımcılar için bir alarm sinyalidir. Yüksek risk algısı, sermayenin ülkeden çıkmasına neden olur ve bu da borsanın değer kaybetmesine yol açar.

Faiz Oranları: Yüksek CDS, genellikle yüksek faiz oranları beklentisini de beraberinde getirir. Bir ülkenin risk primi artınca, borçlanma maliyeti yükselir. Bu durum, şirketlerin kârlılığını olumsuz etkileyebilir ve bu da hisse senedi fiyatlarına yansır.

Genel Yorum

Net negatif ilişki gözleniyor: CDS yükseldiğinde endeks düşüyor, CDS düştüğünde endeks yükseliyor.

CDS, BIST100$ için öncü gösterge işlevi görebilir.

Özellikle M3’te CDS artışı borsa düşüşünden hemen önce geliyor → yatırımcı için CDS “erken uyarı sinyali” olarak kullanılabilir.